Δουλεύοντας με τον εσωτερικό κριτή για να ξεπεράσεις την ανασφάλεια
Εισαγωγή με προσωπικό μήνυμα
(Σημείωση 1: Αν βαριέσαι να διαβάζεις πολλά-πολλά, πήγαινε κατευθείαν στην παράγραφο που ξεκινά με "Το θέμα με το οποίο ήθελα να καταπιαστώ..." Αλλά μην περιμένεις να γλιτώσεις και πολλά, σου το λέω.
Σημείωση 2: Οι ασκήσεις στο συγκεκριμένο κείμενο χρησιμοποιούνται από θεραπευτές. Μπορείς να τις χρησιμοποιήσεις για αυτοβοήθεια/αυτοθεραπεία, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουν στόχο να αντικαταστήσουν την επίσκεψη σε ειδικό.)
Οκτώβρης.
Ο ροζ μήνας.
Ο μήνας πρόληψης καρκίνου του μαστού (αν μας διαβάζεις από 10+ χρόνια πριν, μάλλον θα γνωρίζεις τη μεγάλη δράση που οργανώναμε κάθε χρόνο. Εγώ ήμουν έφηβη ακόμη. Φτου, πάλι αποκάλυψα την ηλικία μου. Δε βαριέσαι. Μια ψυχή που είναι να βγει, ας βγει).
Ο μήνας που γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτώβρη).
Δεν είναι τυχαίο που του αποδόθηκε αυτό το χρώμα, καθώς το ροζ αντιπροσωπεύει ιδιότητες από δύο διαφορετικά χρώματα, το κόκκινο και το άσπρο, την ενεργητικότητα, το πάθος, το θυμό από τη μία πλευρά, που συμβολίζεται με το κόκκινο, και την απόλυτη ηρεμία, ευεξία, αποκατάσταση από την άλλη, τα οποία συμβολίζει το άσπρο, φέρνοντας, έτσι, την ισορροπία.
Ταυτόχρονα έχει συσχετιστεί με την γυναίκα και τη θηλυκή ενέργεια, αν και, προσωπικά, θεωρώ ότι τα χρώματα επιδρούν σε όλους μας με τον τρόπο που θα επιλέξουμε ή/και το αν και πώς θα επιτρέψουμε να αφεθούμε στη ροή ώστε να δεχτούμε αυτές τις ιδιότητες.
Δυσκολεύομαι να ταυτιστώ πλήρως με το τί ορίζουν ή πώς προσεγγίζουν κάποιες θεωρίες ή πρακτικές την θηλυκή και την αρσενική ενέργεια, κι αυτό γιατί διαφωνώ με το οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί σεξιστικά περιορίζοντας την ελευθερία του ατόμου (ή με έχει πιάσει πάλι το αντικοινωνικό μου, διάλεξε όποιο λόγο θες).
Επειδή όμως μπορεί να διαβάζεις αυτό το άρθρο κατά τη διάρκεια όλης της χρονιάς, το παραπάνω ήταν μόνο μία εισαγωγή για το πώς (ίσως) ξεκίνησα εγώ να γράφω αυτό το κείμενο (όποιος κατάλαβε, κατάλαβε).
Αυτό που προσπαθώ να κάνω εδώ, είναι να δημιουργήσω υλικό με ασκήσεις βήμα-βήμα για ό,τι χρειάζεσαι να γνωρίζεις αν έχεις ανασφάλειες, καθώς και πώς να πλησιάσεις τον αληθινό σου εαυτό. Απλώς έχω αποφασίσει να το αποδώσω απλά και με χιούμορ, οπότε γέλασε και αυτοσαρκάσου ελεύθερα.
Το θέμα με το οποίο ήθελα να καταπιαστώ και θα δουλέψουμε στα επόμενα posts (θα είναι sequel δηλαδή, νόμιζες θα ξεμπερδέψεις τόσο εύκολα διαβάζοντας ένα άρθρο;) είναι η ανασφάλεια και τρόπους που μπορεί το άτομο να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του, να βελτιώσει την ποιότητα των σχέσεών του, να νιώθει καλά σε όποια συνθήκη κι αν βρεθεί.
Δύσκολο; Όχι. Επίπονο, ναι, για αρκετούς ανθρώπους, και απαιτεί δουλειά, δε θα σου πω ψέματα.
Αν έχεις αποφασίσει ότι είσαι έρμαιο στα χέρια άλλων που δυστυχώς δυσκολεύουν τη ζωή σου και δεν μπορείς να κάνεις εσύ τίποτα, τότε θα πρέπει να αναθεωρήσεις γιατί ίσως δε βοηθηθείς από το υλικό εδώ.
Αν έχεις αποφασίσει ότι εσύ θα κάνεις τη δουλειά στο βαθμό που σου αναλογεί, θα αποβάλλεις την αρνητικότητα όσο μπορείς (γιατί χαλάει εσένα, όχι επειδή το λέω εγώ) και θα προσπαθήσεις να εμπιστευτείς, τότε αυτό το υλικό το γράφω για σένα με πολύ αγάπη!
Αυτό που θα προσπαθήσω εγώ από τη μεριά μου είναι να απολαύσεις αυτό το ταξίδι αυτο-ανακάλυψης. Γράφω χωρίς φόβο αλλά με πολύ πάθος (είπαμε, και λίγο χιούμορ, το κατάλαβες ήδη αυτό. Και πού είσαι ακόμη!).
Προετοιμασία
Αρχικά, για όποια αλλαγή χρειάζεται να φέρουμε στη ζωή μας, καλό θα είναι να αφιερώνουμε μία περίοδο στην εξοικείωση και ενατένιση.
Θα πρέπει να βάλουμε στο μυαλό μας το πώς αυτή η αλλαγή θα μας επηρεάσει, να σκεφτούμε παραδείγματα στην καθημερινότητα, σαν αυτή η αλλαγή να έχει πλέον γίνει κομμάτι αυτής της καθημερινότητας, πώς θα είναι δηλαδή η ζωή μας όταν θα έχουμε επιτύχει αυτό που θέλουμε.
Να σκεφτούμε, να βιώσουμε, να αισθανθούμε, σαν να είμαστε ήδη εκεί.
Να τολμήσουμε να ονειρευτούμε το μέλλον, αλλά, έχοντας στο μυαλό ταυτόχρονα ότι κάποια δεδομένα ίσως δεν έρθουν όπως τα υπολογίζαμε ή ακόμη κι ότι η γνώμη μας για το πώς θέλουμε την αλλαγή στη ζωή μας ίσως αλλάξει, κι αυτό είναι εντελώς οκ.
Δεν αναζητούμε την τέλεια καθημερινότητα, την τέλεια ζωή, καθώς αυτά υποκρύπτουν φόβο αποτυχίας, αλλά την ελευθερία και την προσαρμογή σε όσα θέλουμε στη ζωή μας.
Δεν θέλουμε άγχος για το πώς ακριβώς θα τα πετύχουμε στο μέλλον με άπειρες προθεσμίες. Θέλουμε να δημιουργήσουμε αγάπη και ζωή, όχι περισσότερο άγχος.
Θα σκεφτούμε λοιπόν το μέλλον μας με τα νέα δεδομένα που θέλουμε να φέρουμε, αλλά και θα δοκιμάσουμε τρόπους εφαρμογής της αλλαγής αυτής ώστε να εξοικειωθούμε αλλά και να αναγνωρίσουμε ποιος είναι ο καταλληλότερος τρόπος για μας. (Έγραψα μία ολόκληρη υποενότητα -ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΥΠΟενότητα. Οκ.- χωρίς σαρκασμό. By the way, να σου πω ότι το χιούμορ μπορεί να είναι μηχανισμός άμυνας, coping mechanism, αποφυγή.... Δεν θέλω να πω κάτι, οποιαδήποτε συσχέτιση με πρόσωπα ή καταστάσεις είναι σύμπτωση. Ακρωνύμιο Ο.Σ.Μ.Π.Η.Κ.Ε.Σ από δω και πέρα. Πάντα ήθελα να το γράψω αυτό).
Journaling (Σημειώνοντας την πρόοδο)
Δεν ξέρω αν σου έχει συμβεί, αλλά μου συμβαίνει πολύ συχνά να σκέφτομαι/βιώνω/γράφω πράγματα που νομίζω ότι τα κατάλαβα τώρα για πρώτη φορά, και τελικά όταν πηγαίνω πίσω, πχ σε γραπτά προηγούμενων ετών, να συνειδητοποιώ ότι είχα αυτή τη γνώση και τότε, παρόλο που για κάποιο λόγο δεν την εφάρμοσα.
Αυτό συμβαίνει γιατί δεν ήμουν συνειδητή στην καθημερινότητα, δεν επέστρεφα πίσω στους στόχους μου, να τους θυμηθώ, να δω τί πήγε στραβά, τί λειτουργεί για μένα τελικά και τί όχι.
Δεν είχα στο μυαλό μου αυτό που ήθελα να αλλάξω, το στόχο, ενώ θα έπρεπε τα πάντα να είναι γύρω από αυτό, να το κάνω δικό μου. Κάθε μέρα. Ό,τι βλέπω γύρω μου να καταλήγει σε αυτό. Να τα συνδέω όλα με αυτό! (Οκ, ίσως λίγο υπερβάλλω, αλλά δεν υπερβάλλω).
Και κάτι άλλο που συνειδητοποίησα μετά -που δεν λειτουργεί ποτέ- είναι το εξής: όταν προσπαθείς να ξεκινήσεις πολλά μαζί, είναι αδύνατο να αφιερωθείς και θα κουραστείς πολύ εύκολα. Οπότε φρόντισε να ξεκινάς την προετοιμασία και να ακολουθείς τα βήματα σταδιακά μόνο για όσα μπορείς να αντέξεις (ή όσα νομίζεις ότι μπορείς να αντέξεις και αφαίρεσε 5-6).
Στην καταγραφή της προόδου, της υπενθύμισης των στόχων και των σημειώσεων για το πώς ένιωσες ώστε να καταλάβεις τί λειτούργησε σε σένα (αλλά και να σε βοηθήσει να θυμάσαι ότι πέρασες ξανά από εκεί ώστε να μην κάνεις ανώφελους κύκλους νιώθοντας ότι έχεις κολλήσει κι ότι είσαι ακόμη στο σημείο μηδέν. Ο.Σ.Μ.Π.Η.Κ.Ε.Σ.) είναι το journaling.
Γράψε, σημείωσε, ζωγράφισε, κάνε κολλάζ... Δημιούργησε το δικό σου ημερολόγιο όπως θέλεις εσύ, αλλά ΓΡΑΨΕ, βάλ'τα κάτω (με την καλή έννοια, κακή έννοια σε αυτό το θέμα δεν υπάρχει, εξάλλου).
Ξέρω ότι πολλές φορές θα σκεφτείς ότι θυμάσαι και ξέρεις τί γίνεται αλλά, πίστεψέ με, είναι πολύ διαφορετικό όταν τα γράφεις. Πρώτον, έχεις πολύ καλύτερη γνώση του εαυτού σου μέσω της παρατήρησης και των συνειρμών και, δεύτερον, είναι σα να προγραμματίζεις τον εγγέφαλο σου ώστε να φέρει την αλλαγή και με έναν πιο... αυτόματο τρόπο! Πίστεψε με, δουλεύει.
Εσωτερικός Κριτής
Θεωρώ ότι τα μεγαλύτερα ζητήματά μας συνδέονται τελικά με κάποιο τρόπο με τον εσωτερικό μας κριτή, με το τί λέμε στον εαυτό μας, ή μάλλον, καλύτερα, τί μας ψιθυρίζει ο εαυτός μας (με ποιον τρόπο μάς μιλάμε, anyway, δεν έχει σημασία ποιος κάνει την αρχή από τους δύο, τρεις, τέσσερις.... όσες προσωπικότητες μπορεί να είμαστε τέλος πάντων).
Τις στιγμές που -τελικά- δεν είναι και τόσο χρήσιμος, ο εσωτερικός αυτός κριτής επεμβαίνει για να "συμβουλεύσει". Ξεκάθαρη κακοποίηση δηλαδή: με το έτσι θέλω (βασικά επειδή έχω ανασφάλεια) θα έρθω να σου πω τη γνώμη μου, επειδή σε έχω βρει μπόσικο και έτσι θα καταφέρω να ανεβάσω το εγώ μου (επειδή έχω ανασφάλεια). (Τώρα που το σκέφτομαι, δεν έχει υπάρξει ακαδημαϊκό κείμενο που να έχω αποδώσει καλύτερα τον ορισμό! Χα!).
Το παραπάνω θα το ξέρεις καλύτερα αν έχεις βιώσει από το περιβάλλον σου narcissistic abuse. Αν δεν το είχες συνειδητοποιήσει μέχρι τώρα, πάρε λίγο χρόνο να σκεφτείς παραδείγματα, πότε είχες αυτή τη συμπεριφορά από τους γύρω σου, και μετά ευχαρίστησε τον εαυτό σου (το εννοώ αυτό. Κάθε φορά θα συνειδητοποιείς κι από κάτι αναφορικά με τη βία που έχεις υποστεί. Και το θέλουμε αυτό. Και χρειάζεσαι επιβράβευση γι' αυτό).
Για να μην μας βρίσκουν μπόσικους λοιπόν, και να μην καταλήγουμε μετά στο ότι ο εσωτερικός κακοποιητ... ε... κριτής, έχει δίκιο, πέφτοντας ακόμη περισσότερο και πιστεύοντας ότι δεν αξίζουμε τίποτα κτλ. (αυτο-αμφιβολία και κατακρεούργηση αυτοπεποίθησης δηλαδή), ωφελεί να δουλέψουμε με τις σκέψεις μας. Αρχικά, σε πρώτο επίπεδο, να τις παρατηρήσουμε και να τις καταγράψουμε (είπαμε, journaling, νόμιζες θα το ξέχναγα;).
✍🏻 Άσκηση 1: Καταγράφω τί πληροφορίες μου δίνει ο εσωτερικός μου κριτής για τις επόμενες 7 ημέρες, χρησιμοποιώντας περιστατικά της καθημερινότητας μου σε διάφορα περιβάλλοντα (σπίτι, εργασία, κ.ά) και με διαφορετικούς ανθρώπους (γονείς, φίλοι, συνεργάτες, κ.ά). Τι σκέφτηκα; Πώς ένιωσα; Πώς αντέδρασα; Τι αποτέλεσμα είχε η συμπεριφορά αυτή; Καταγράφω όσες πληροφορίες μπορώ.✏️
Θα παρατήρησες ότι συσχέτισα τον εσωτερικό κριτή (τις αρνητικές σκέψεις σου, ίσως, να το πω αλλιώς) με τη βία. Προφανώς δεν το επέλεξα αυτό τυχαία. Αυτά που έχει μάθει να μας δίνει ο νους μας στις στρεσσογόνες καταστάσεις της ζωής μας, είναι γνώσεις, συμπεριφορές, συναισθήματα, σκέψεις που εδραιώθηκαν από την παιδική ηλικία.
Για παράδειγμα, αν είχα έναν γονέα που δεν ήταν εκεί να καλύψει τις ανάγκες μου, είναι πολύ πιθανό να μεγαλώσω πιστεύοντας πως κανείς δεν θα το κάνει ή πως όλοι θα με εγκαταλείπουν, ή πώς δεν αξίζω να αγαπηθώ, κ.ά (Ο.Σ.Μ.Π.Η.Κ.Ε.Σ). Μήπως είναι αυτές σκέψεις και του δικού σου εσωτερικού κριτή που ενδεχομένως διαπίστωσες με την Άσκηση 1;
Να ξεκαθαρίσω εδώ πως δεν σημαίνει ότι αυτές οι σκέψεις προέκυψαν σίγουρα επειδή είχες αμέλεια από τους γονείς σου. Για τον κάθε άνθρωπο ίσως οι ρίζες εντοπίζονται αλλού. Δεν παύει όμως να είναι μία αιτία, και την έθεσα εδώ για να σε βοηθήσω να κατανοήσεις καλύτερα το θέμα.
Επίσης να ξεκαθαρίσουμε πως δεν ωφελεί να μείνουμε για πολύ στο τί προκάλεσε αυτά τα ζητήματα. Δεν θέλουμε το παρελθόν να είναι retraumatising (ας το πω "επανατραυματισμός"), ο λόγος που κάνουμε αυτή την αναδρομή είναι για να κατανοήσεις καλύτερα τί σου συμβαίνει και φυσικά να κατανοήσεις καλύτερα τον εαυτό ςου και το ότι δεν έκανες κάτι κακό, ούτε αξίζεις αυτή τη συμπεριφορά. Έπειτα, στόχος μας είναι να προχωρήσουμε στο τί μπορείς να κάνεις από δω και πέρα για να βοηθήσεις τον εαυτό σου και εκεί ωφείλουμε να επικεντρωνόμαστε.
Συνεχίζοντας σε όσα έγραφα παραπάνω, η αμέλεια μπορεί να είναι βία, και, όπως και οι άλλες μορφές βίας που γνωρίζουμε, μας κάνουν να υιοθετούμε συγκεκριμένες συμπεριφορές. Για παράδειγμα μπορεί να θυματοποιούμαστε, κάνοντας σκέψεις όπως "σε μένα πάντα τέτοια θα συμβαίνουν", "όλα τα στραβά εδώ", "εγώ έχω καταδικαστεί να είμαι στο περιθώριο" ή ό,τι παρόμοιο μπορεί να προκύψει στον καθένα μας. Ή μπορεί να περιθωριοποιηθούμε, σκεπτόμενοι πως δεν μπορούμε να εμπιστευούμε κανέναν, ή, για τον ίδιο λόγο, να γίνουμε ευέξαπτοι και να απαιτούμε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας άμεσα. Κάποιες φορές μπορεί να προκύψουν και διαταραχές προσωπικότητας, όπως η οριακή διαταραχή προσωπικότητας, με διαφορετικές σκέψεις, από το ένα άκρο στο άλλο, να παρουσιάζονται εναλλάξ, και με το άτομο να μην μπορεί να κατανοήσει "που κάνει λάθος".
Με λίγα λόγια, ο εσωτερικός μας κριτής ίσως παίρνει τη θέση του "κακοποιητή" που είχαμε από την παιδική ηλικία (τον λέω "κακοποιητή" για ευκολία, αν και προσπαθώ να αποφεύγω τις ταμπέλες). Έτσι, δεν έχεις (μόνο) κάποιον στο περιβάλλον σου (πχ έναν γονιό) να σε αποθαρρύνει, να μη σε κατανοεί, να σου περνάει τους φόβους του, να πιέζει προς την ικανοποίηση των δικών του αναγκών για τους δικούς του λόγους (τα δικά του ψυχολογικά), αλλά έχεις και τον ίδιο σου τον εαυτό να σου βάζει αναποδιές, γιατί μιμείται τις αντιδράσεις που είχε ο γονιός σου κάθε φορά που εσύ, αυθορμήτως, έκανες ότι έφερνε η ζωή (για άλλους Θεός, σύμπαν, φύση, όπου πιστεύει ο καθένας μας) στο δρόμο σου.
✍🏻 Άσκηση 2: Προσπάθησε να αναγνωρίσεις τουλάχιστον δύο (2) παραδείγματα όπου τώρα συνειδητοποιείς με ποιον τρόπο ο εσωτερικός σου κριτής σού ψιθυρίζει ό,τι σου έλεγε κάποιο άτομο από το περιβάλλον σου και δεν σε βοήθησε ή σε εμπόδισε/δυσκόλεψε στη ζωή σου τελικά ("κακοποιητής"). Πώς ένιωθες τότε; Πώς νιώθεις σήμερα όταν συμβαίνει παρόμοιο περιστατικό και κάνεις τις ίδιες σκέψεις; ✏️
Είναι απόλυτα φυσιολογικό να μην μπορείς να θυμηθείς ένα συγκεκριμένο περιστατικό από το οποίο προέκυψε μία σκέψη, μία συμπεριοφορά, ένας φόβος, οπότε μην ανησυχήσεις αν αυτό συμβαίνει σε σένα με τις ασκήσεις που δουλεύουμε. Πολλές φορές, ειδικά αν μιλάμε για περιστατικά στην παιδική ηλικία, η κατάσταση είναι σύνθετη και, αν πρόκειται για τραύμα και ψυχολογική κακοποίηση για παράδειγμα, τότε μιλάμε για σύνθετο τραύμα (complex trauma που λέμε και στο χωριό μου. Αλήθεια λέω, μένω στη Γλασκώβη). Ενδεχομένως, δεν υπήρχε μόνο ένα περιστατικό που οδήγησε το μυαλό σου να αντιδρά με αυτό τον τρόπο, αλλά υπήρχε έκθεση σε τέτοια βιώματα συνεχώς.
Φτάνοντας στο τέλος αυτού του μέρους, θα ήθελα να κάνεις την άσκηση-feedback παρακάτω. Οι ερωτήσεις έχουν στόχο κι εδώ την αυτο-επίγνωση, αλλά και να σε βάλουν στη διαδικασία να σκέφτεσαι πώς σκέφτεσαι και πώς νιώθεις, ειδικά αν δυσκολεύεσαι να βάλεις τον εαυτό σου σε προτεραιότητα και συχνά σε ξεχνάς.
✍🏻Άσκηση-Feedback: Πώς νιώθω μετά τις σημερινές συνειδητοποιήσεις; Χρησιμοποιώ επίθετα για να περιγράψω. Τί μπορώ να αλλάξω και ποια βήματα μπορώ να κάνω από αύριο γι' αυτή την αλλαγή; Δεν ξεχνώ: Βάζω στο ημερολόγιό μου υπενθυμίσεις ώστε να επιστρέφω σε αυτό το στόχο. Τον ενσωματώνω παντού στην καθημερινότητα. Ζητώ βοήθεια αν το χρειαστώ. ✏️
Θα χαρώ να σχολιάσεις στα social media ή να ανεβάσεις story με την πρόοδό σου και να μας κάνεις tag! Ακόμη, μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μας, αν έχεις απορίες.
Και προφανώς να κοινοποιήσεις αυτό το υλικό ώστε να βοηθήσεις όποιον το χρειάζεται. Πού ξέρεις, ίσως η κοινότητά μας -που έχει μαγικές σουπερδυνάμεις- καταφέρει να δημιουργήσει έναν κόσμο που θα νιώθουμε περισσότερη ασφάλεια!
Μέχρι το Μέρος 2, σε φιλώ.
Χριστίνα